لباس قوم بلوچ

منتشر شده در تاریخ ۵ آبان، ۱۴۰۱

بلوچ ها در جنوب افغانستان در نزدیکی مرزهای ایران و پاکستان زندگی می کنند. سایر بلوچ ها در پاکستان و ایران و در امتداد سواحل مقابل خلیج فارس (به ویژه در عمان) زندگی می کنند. به طور سنتی سرزمین های آنها به نام بلوچستان شناخته می شود. آنها در دوره قرون وسطی با مهاجرت از شمال غربی ایران کنونی در این نقطه از جهان ساکن شدند.

بسیاری از بلوچ ها هنوز زندگی عشایری یا نیمه کوچ نشینی دارند. در گذشته مردان بلوچ زیر پیراهن بلندی (جاما) شلواری به رنگ سفید یا نیلی می پوشیدند که معمولاً روی شانه راست دکمه ها بسته می شد. بر روی آن، لباسی نخی با منشأ هندی، کورتی پوشیده می‌شد که در قسمت کمر چین‌دار و از یک طرف آن با نخ‌هایی بسته شده بود. امروزه لباس اصلی مردان شامل شلوار کامیز معروف از سایر اقوام ساکن در افغانستان و پاکستان است که از شلوار (شالوار) و یک پیراهن بلند (کامیز) با دهانه جلو تشکیل شده است. آنها اغلب با یک روسری بزرگ نخی (پشتی) نیز پوشیده می شوند. در هوای سردتر ممکن است پالتو (قبه)، جلیقه (صدری) و پتوی پشمی (سال) بپوشند.

هدگیر از یک کلاه محکم (topi) و یک عمامه (Pag) که گاهی اوقات لانگی نامیده می شود تشکیل شده است. کلاه های بلوچی اغلب از پنبه با پارچه های ابریشمی یا پنبه دوزی ظریف و با طرح های گلدار یا هندسی ساخته می شوند. آنها گاهی اوقات از آینه های کوچک (قلیان) هم استفاده می کنند. قسمت جلو اغلب تاپی شکل است. زیرا بلوچ ها مسلمان سنی هستند و هنگام خواندن نماز نیاز دارند که پیشانی آنها به زمین برسد. پشتون ها در جنوب افغانستان (به ویژه در منطقه قندهار) از چنین کلاه هایی نیز استفاده می کنند. عمامه های بلوچی معمولاً در رول های متعدد و بزرگ پیچیده می شوند و ظاهر نهایی با عمامه های مردان پشتون کاملاً متفاوت است.

لباس‌های زنانه در سرتاسر جهان بلوچ شامل شلوارهای بلند (شالوار) است که در قسمت کمر جمع شده‌اند. یک لباس گشاد تا مچ پا و یک شال بزرگ یا روکش بیرونی (چادر). از ویژگی‌های لباس زنان بلوچی، گلدوزی است که زمانی عمدتاً با دست کار می‌شد، اما در دوران معاصر با ماشین کار می‌شود. این تزیین از چهار صفحه گلدوزی تشکیل شده است، یعنی یک یوغ بزرگ که روی سینه را می پوشاند، دو صفحه روی سرآستین و یک جیب بزرگ و باریک مستطیل شکل که از خط کمر تا لبه لباس کشیده شده است.

لباس بلوچ‌ها هم اگرچه طی زمان تغییراتی داشته، اما پوشاک ویژه مردم این منطقه هنوز معرف یک قوم اصیل است. لباس بلوچ‌ها هم مردانه و زنانه دارد. لباس مردان بلوچ شامل مواردی است که در زیر به آن‌ها اشاره می‌شود.

پاک: عمامه ای گرد که بر سر می‌بندند.

مسر: دستمال سر، شبیه عمامه می‌بندند.

کلاه سوپی: عرقچین است و در مسجد و عبادت برسر می‌گذارند

چکن‌دوز: کلاه دست‌دوزی شده اعیانی

جامگ: پیراهن مردانه‌ای است گشاد و جادار

لنگ: پارچه‌ای است که به دور گردن می‌آویزند

گنج پراک: زیر پیراهن

پاجامک: شلوار گشاد و چین‌دار بلوچی است

سرین‌بند: کمربندی است پارچه‌ای برای شلوار

شال: کت پشمی که زمستان می‌پوشند

سواس و پوزا: کفشی است که با برگ خرمای وحشی می‌بافند

دوبنده: پاافزاری است که با پوست گاو می‌سازند

کوش: کفش چرمی

کرو: جوراب پشمی برای زمستان

زنان بلوچ اما لباس‌هایی با تنوع رنگی بالا می‌پوشند که این همه سلیقه در انتخاب رنگ‌های شاد و زیبا حکایت از حس هنردوستی و زیبایی‌شناسی این قوم دارد. آن‌ها هم همراه با «جامگ» و «پاحامگ» مردانه که برای پوشش ظرافت و سلیقه زنان تغییراتی داشته‌اند، «تکو» (چارقد) و سریگ (روسری) که بزرگ‌تر از چارقد هست به سر می‌کند. کفش و جوراب زنان نیز همان نام‌ها را دارد. زنان اهل زیور آلات نیز هستند (گوشواره)، پولک، پولوه، کیگ، پور (سینه ریز)، کید، سربند و مزبری؛ زیورآلاتی است که می‌توانید به‌همراه زنان بلوچ مشاهده کنید.

خاستگاه نقوش بلوچستان

نقوش در سوزن‌دوزی‌های هر منطقه الهام گرفته از طبیعت پیرامون و واقعیت‌های محیط اطراف هنرمند است، عمدتا انعکاسی از تخیلات، آرزوها و اسطوره‌های حماسی هنرمند و آداب و رسوم او می‌باشد، که هریک از این عقاید سمبل و نمادی از تصورات هنرمندان پیشین است.

نقوش در سوزن‌دوزی بلوچ منحصرا هندسی بوده که از ترکیب خطوط و سطح پدید می‌آید و به چند دسته، نقوش گیاهی، نقوش کیهانی، نقوش حیوانی و حاشیه‌ای تقسیم می‌گردند.

خط‌ها از ابتدایی‌ ترین روش برای انتقال مفاهیم، بیانگر افکار و احساسات بین اقوام بشری بوده است که در سوزن دوزی از خطوط برای انتقال پیام خود به خوبی بهره گرفته‌اند. خطوط راست بیانگر اتحاد و پیوستگی می‌باشد، خطوط زیگزاگ تجسمی از آب جاری بوده. همچنین سوزن‌ دوزی‌های آمریکای شمالی و مکزیک با این مفهوم بسیار دیده می‌شوند.

هنرمندان بلوچ کم‌تر از نقوش حیوانی به صورت شکل کامل استفاده می‌کنند. بیشتر به صورت تخیلی و انتزاعی این نقوش را در سوزن‌دوزی‌های خود به‌کار میبرند. از نقوش حیوانی به کارگرفته شده در بلوچ‌دوزی می‌توان از نقش‌های پنجه پلنگ سمبل قدرت، طاووس را نشان جاودانگی و زیبایی، زندگی درباری، مقام و شهرت دانست، کرمک (کرم کوچک) سمبل آرامش و نظم، بال کبوتر نماد عشق، بشارت و اوج پرواز است.

بیشتر نقوش کیهانی در سوزن‌دوزی‌ها را ستارگان تشکیل می‌دهند، که نشان‌گر درخشندگی، نیک اقبالی، تلالو هستند. ماه و خورشید هم جز نقوش بلوچ‌دوزی در طرح‌های نقشه‌ایی هستند. همه‌ی این نقوش برخاسته از زندگی روزانه بشر، پدیده‌های آسمانی، تشریفات مذهبی و تاریخ قبایل می‌باشد که معمولا این نقوش تک رنگ است.

در آخر، شکی نیست که هریک از انواع نقوش تاریخچه‌ای دیرینه، نام و محتوای سنتی و قبیله‌ای دارند، از قبیله‌ای به قبیله دیگر متفاوت بوده است .درباره نقوش و ترکیب کلی سوزن‌دوزی‌های بلوچ و سایر ملل به یک مورد مشترک می‌رسیم که همه اقوام با ساده‌ترین اشکال سعی در رساندن پیام و ارتباط با هم‌نوع و برجای گذاشتن آثاری از خود بودند.
ارتباطی که ردپایی از هویت و تحولات فرهنگی و تاریخی اقوام و ملل مختلف دارد.

نویسنده

Mahtab Etemadi

شما میتوانید این مطلب و مطالب مشابه را در پیج اینستاگرام ما مشاهده کنید.